Is het alleen mijn tijdlijn die dichtslibt met berichten over manuscriptenstops of is er echt iets aan de hand in het boekenvak? Er klinken verschillende verontrustende geluiden voor schrijvers, want als je je manuscripten niet meer kan insturen naar uitgeverijen kan je ook niet doorbreken. Of überhaupt debuteren.

Wat is er aan de hand?

Meerdere uitgeverijen geven aan dat ze (al dan niet tijdelijk) geen ongevraagde manuscripten meer aannemen omdat de toestroom is verveelvoudigd tijdens de coronaperiode. Kort door de bocht: als schrijver wordt het nog lastiger om te debuteren. 

Volgens mij denken veel schrijvers dat een manuscript opsturen de enige kans is om hun boek uitgegeven te krijgen. Maar dat klopt niet. Die route levert je een kans op van minder dan 1%. Het komt zelden voor dat een manuscript uit de stapel ongevraagde manuscripten wordt gevist, de beruchte slushpile. 

Door die aanname sta je als schrijver meteen al met 1-0 achter: want blijkbaar heb je je dan niet verdiept in het vak. Als je profvoetballer wil worden word je ook niet serieus genomen als je in een tennistenue op het voetbalveld verschijnt. Het klinkt hard om te zeggen, maar dat is eigenlijk wat je doet als je een manuscript ongevraagd opstuurt.

Debuteren & de manuscriptenstop

Dat uitgeverijen een manuscriptenstop inlassen, zegt dus eigenlijk niets over jouw kansen als debutant in spe. Je kans is met minder dan 1% afgenomen, dat is verwaarloosbaar. Geen reden voor paniek! 

Nog een harde waarheid: ongevraagde manuscripten zijn van slechte kwaliteit

De manuscripten op de slushpile zijn doorgaans van slechte kwaliteit. En als jouw geweldige manuscript tussen de stapels met rommel ligt, wordt jouw manuscript daardoor naar beneden gehaald. Guilt by association, zeg maar. Ik zou je dus hoe dan ook afraden om je manuscript ongevraagd op te sturen.

Maar wat moet je dan wel doen?

Hoe komen uitgeverijen aan debutanten? 

Nu verwacht je waarschijnlijk dat ik je ga vertellen hoe je je manuscript dan wel aan een uitgever kan slijten. Nog even geduld! Ik neem je eerst mee op een korte reis van een paar minuten: hoe komen uitgeverijen aan debutanten?

1 – Acquirerend redacteur 

Dit is natuurlijk een open deur. Uitgeverijen hebben redacteuren die nieuw talent scouten. Dat doen ze op deze manieren: 

2 – Hun eigen netwerk

Tegenwoordig vind je geen baan meer door te solliciteren, maar door te netwerken. Hetzelfde geldt voor debuteren. Redacteuren komen nieuw talent op het spoor door hun eigen netwerk. Via via. Het helpt daarom als je mensen kent of leert kennen.

3 – Literaire tijdschriften

Redacteuren houden literaire tijdschriften, festivals, online platforms en nieuwe initiatieven met een scherp oog in de gaten. Soms volgen ze beginnende schrijvers die ze interessant vinden een poosje voordat ze toehappen. Zichtbaar zijn en blijven werkt.

4 – Literair agenten

Een literair agent verschilt niet echt van een uitgever wat betreft je kansen om te worden opgepikt. De kans om uit de slushpile te worden gevist is ook bij een agent gering. Minuscuul, eigenlijk. Net als een redacteur houdt een agent het boekenvak en de media goed in de gaten. Als jouw boek door een agent wordt aangeboden aan een uitgever zijn je kansen aanzienlijk groter. 

5 – Buitenlandse uitgeverijen en agenten

Redacteuren kopen ook buitenlandse manuscripten in, waardoor je ook nog eens de strijd aangaat met buitenlandse schrijvers. Dit is niet heel bemoedigend. Toch moet je je hier niet druk om maken, omdat verse Nederlandstalige schrijvers altijd een streepje voor hebben. Die kunnen namelijk ook optreden op festivals, tv en in de boekhandel.

Wordt de invloed van literaire agenten groter? En is dat erg?

In Engeland en Amerika is het de normaalste zaak van de wereld: als je wil debuteren zoek je een agent om jou te vertegenwoordigen. Het is (vaak) niet mogelijk om je manuscript zelf op te sturen naar uitgeverijen. Dat klinkt heel anders dan hier, maar eigenlijk is het verschil niet zo groot. Ook in Nederland is de kans piepklein dat je uit de slushpile wordt gevist.

Het lijkt er dus op dat we meer de kant van Amerika en Engeland opgaan. En dat is denk ik niet erg. Zolang mensen lezen zullen er altijd nieuwe boeken blijven verschijnen en zal er altijd nieuwe aanwas nodig zijn. 

Wat kan jij doen om te debuteren en je kansen op publicatie te vergroten? 

1 – Investeer in je schrijfdromen

Investeer in je schrijfcarrière, ambities en dromen. Daarmee onderscheid je jezelf van hobbyschrijvers. Er zijn een heleboel mensen die manuscripten insturen die niet eens beseffen dat schrijven een ambacht is. En die hun manuscript bijvoorbeeld niet eens hebben herschreven. Dat begint al bij zoiets simpels als taal: die moet je tot een mooie vorm kneden. Iedereen maakt af en toe een taalfout, maar als je manuscript vol foutjes staat die Word er zelfs uit had kunnen halen, dan neem je de lezer, de redacteur en de uitgever niet serieus. 

Laat ik dat anders zeggen: dan neem je jezelf niet serieus.

Ik raad je af om meteen een redacteur in de arm te nemen als beginnend schrijver. Wat wel zinvol is, is om veel feedback en kritiek op je werk te verzamelen. Daarmee kun je fikse stappen zetten.

Volg workshops, cursussen (vooral cursussen met feedback), leer de schrijftechniek, zoek proeflezers, richt een schrijfgroep op. Je moet eerst worden gelezen en groeien als schrijver vóórdat je de stappen hieronder zet om te debuteren. 

2 – Netwerken

Zorg dat je opvalt. Maar ja, dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Neem jezelf en je schrijfambitie serieus en leer mensen in het boekenvak kennen en onderhoud die contacten. Dat kan door vaak naar literaire evenementen te gaan, redacteuren en schrijvers te benaderen op social media en: 

3 – Bloggen en (online) zichtbaar zijn

Zelf zichtbaar zijn helpt enorm. Je hoeft niet altijd overal zichtbaar te zijn, het liefst beperk je je tot één platform. Ga het gesprek aan met het boekenvak. Als je korte verhalen of gedichten schrijft kun je die delen op een blog of op je website. Het voelt misschien tegenstrijdig of onnatuurlijk om je verhalen gratis weg te geven, maar je geeft mensen wel een idee met wie ze te maken hebben.

4 – Korte verhalen opsturen naar (online) literaire tijdschriften

Doe mee aan challenges en open calls. Ik volg veel literaire organisaties op Instagram en zie regelmatig open calls voorbijkomen. En natuurlijk het zwaardere geschut: stuur je werk op naar literaire tijdschriften! Niet dat het nou zo simpel is om je werk gepubliceerd te krijgen in een tijdschrift. Maar de drempel is voor tijdschriften wel een stukje lager dan voor uitgevers. Een heel boek vormt een groter risico dan één verhaal in een tijdschrift waarin ook een heleboel andere auteurs staan. Blijf schrijven, inzenden en schrijven en inzenden.

5 – Afwijzingen sparen

Dat betekent dat je veel afwijzingen gaat ontvangen. Ook als jij de nieuwe Harry Potter hebt geschreven. J.K. Rowling werd eerst ook tientallen keren afgewezen voordat een uitgever eindelijk ‘ja’ zei. Dat geldt voor alle schrijvers. Dus ook voor jou! 

Daar kun je een positieve draai aan geven: spaar zoveel mogelijk afwijzingen.

Ik linkte laatst ook al naar het inspirerende blog van Lucia van den Brink, maar ik recycle hem vandaag weer. Zij spaarde zoveel mogelijk afwijzingen en dat werkte: haar debuut ligt inmiddels in de net weer geopende boekhandel! Hoe meer afwijzingen je ontvangt, hoe groter de kans om te debuteren.

6 – Literair agenten

Ook literair agenten kunnen je helpen om een brug te slaan naar een uitgever. Maar wel pas nadat jij hebt bewezen dat je interessant voor hen bent. Stuur dus niet zomaar iets op naar een literair agent, maar het liefst pas wanneer je (online) zichtbaar bent en een paar publicaties in tijdschriften op je naam hebt staan.

Heel veel succes met je verhalen!

Verder lezen

Wat afwijsbrieven écht betekenen
Manuscripten aanbieden bij uitgeverijen: hoe doe je dat (niet)?
De slushpile 101: de waarheid over ongevraagde manuscripten
Waarom je geen korte verhalen moet schrijven